Η πολιτιστική κληρονομιά ως μέσο αγωγής και επικοινωνίας με το παιδί.

Η Έλσα ρούφηξε δύο γουλιές καφέ από το φλιτζάνι της κι αναστέναξε βαριά. Ένιωθε πως για μια ακόμη φορά είχε αποτύχει ως μητέρα. Οι προσπάθειες της να προσεγγίσει την δωδεκάχρονη κόρη της έπεσαν ξανά στο κενό. Η απόσταση μεταξύ τους θέριεψε και η αποξένωση – ίδιον πολλών οικογενειών μιας μεγαλούπολης- εισέβαλε ξανά στο σπιτικό τους. Κάθε κουβέντα της στοργικής μητέρας γινόταν αστραπιαία αφορμή για καβγά, κάθε νουθεσία της εκλαμβανόταν ως διδακτισμός και οδηγούσε σε επανάσταση. «Τι κάνω λάθος; Πώς θα βρω γέφυρα επικοινωνίας με το παιδί μου;», σκέφτηκε και δύο δάκρυα κύλησαν από τα μάτια της…

Οι έννοιες πολιτισμός και παιδεία είναι στενά δεμένες μεταξύ τους. Η μία προϋποθέτει την άλλη, η μία οδηγεί στην άλλη. Ο πολιτισμός είναι μια πολυδιάστατη δομή, μια μορφή οργάνωσης της κοινωνίας. Με τον όρο παιδεία γενικά εννοούμε τη μόρφωση, την ευρύτερη καλλιέργεια ενός ατόμου. Οι αρχαίοι πρόγονοί μας προσδιόρισαν ακόμη περισσότερο τη συγκεκριμένη ιδέα προσθέτοντας δίπλα της τον επιθετικό προσδιορισμό που απορρέει από τη φύση της λέξης άνθρωπος και την μετέτρεψαν σε ανθρωπιστική παιδεία.

Πρόκειται για έναν τρόπο μάθησης, γνωστό πλέον σήμερα ως παιδαγωγική της τέχνης, που στοχεύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη των στοιχείων της προσωπικότητας του νεαρού ατόμου και της σύνδεσής τους με οικουμενικές αξίες όπως η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, το μέτρο, η ανθρωπιά, η πνευματική καλλιέργεια, η αισθητική απόλαυση. Η επαφή του παιδιού με τα πολιτιστικά επιτεύγματα και εν γένη την τέχνη, το βοηθά να καλλιεργήσει μέσα του τις αρχές του ανθρωπισμού και της δικαιοσύνης ενώ παράλληλα παρέχει σε μας τη δυνατότητα να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε μαζί του και να το αφήσουμε να καταλάβει το δίκαιο ή το άδικο, το ηθικό ή το ανήθικο χωρίς διδακτισμό και απολυτότητα.

Έτσι επιτυγχάνεται -σε πρώτο επίπεδο-η πνευματική συγκρότηση του μελλοντικού ενήλικα, που ολοκληρώνεται μέσα από την όξυνση της κρίσης και της αντίληψης, την ανάπτυξη του προβληματισμού και της σύνδεσής του με τη λογική, την κατανόηση και αξιοποίηση των έμφυτων κλίσεων και τάσεων του παιδιού. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, είναι πλέον ορατά τα αποτελέσματα της αισθητικής καλλιέργειας της προσωπικότητας του ανηλίκου, αφού μπορεί πλέον να διακρίνει την ομορφιά της καθημερινής ζωής να αποφεύγει την τυποποίηση και να διαμορφώνει αισθητικά κριτήρια. Τέλος, στο τρίτο επίπεδο της ηθικής διαμόρφωσης, το νεαρό άτομο έχει ορίσει έναν σταθερό κώδικα αξιών και συμπεριφοράς στις σχέσεις του με τους άλλους, έχει αποκτήσει ηθική συνείδηση και ορθά κριτήρια για να πορευτεί στη ζωή του ενώ παράλληλα είναι σε θέση να κατανοήσει τη σημασία της συνοχής στο πλαίσιο μιας κοινωνίας.

Η Έλσα άφησε το πιρούνι της να πέσει αργά πάνω στο πιάτο με τις αρχαιοελληνικές λιχουδιές. Κοίταζε με θαυμασμό την κόρη της που της μιλούσε ασταμάτητα για τα όσα της είχαν κάνει εντύπωση κατά τη διάρκεια της πρωινής τους βόλτας στην Ακρόπολη των Αθηνών και της επίσκεψής τους στο μουσείο. Μητέρα και κόρη βίωναν ένα σύγχρονο συμπόσιο και συζητούσαν για αγάπη, δημοκρατία, σεβασμό, ευγένεια, φιλία χωρίς η μία έχει τη διάθεση να νουθετήσει την άλλη και χωρίς να ανταλλάξουν έναν πικρό λόγο μεταξύ τους. Η Έλσα αισθανόταν περήφανη ως μητέρα που μέσα από αυτή τη βιωματική και ταυτόχρονα πνευματική εμπειρία η κόρη της κατανόησε το πόσο σημαντικές είναι οι αξίες της αλήθειας, της ομαδικότητας, της συνεργασίας. Μα πάνω από όλα ήταν ευτυχισμένη, επειδή μέσα από το σπινθηροβόλο βλέμμα της μικρής της διέκρινε τη χαρά, την ευδαιμονία, την αυτοπεποίθηση αλλά και την απουσία κάθε μορφής φόβου από το μυαλό και την ψυχή της.

Κείμενο: Λογγίνου Δήμητρα

Εικόνα: Μαλέας Κωνσταντίνος, «Ακρόπολη»