Ο πολιτισμός της Ελιάς μέσα από δύο βιβλία

13/08/202013/08/2020 Artigo Βιβλία Για Την Ελιά, Ελιά, Ιστορία της Ελιάς, Λογοτεχνία, Πολιτισμός

Eίμαι του ήλιου η θυγατέρα
H πιο απ’ όλες χαϊδευτή.
Xρόνια η αγάπη του πατέρα
Σ’ αυτόν τον κόσμο με κρατεί.
Όσο να πέσω νεκρωμένη,
Aυτόν το μάτι μου ζητεί.
Eίμ’ η ελιά η τιμημένη.¹

Εδώ και χιλιάδες χρόνια από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας, η Ελιά αποτελεί το ιερό σύμβολο όχι μόνο των Ελλήνων αλλά και όλων των λαών της Μεσογείου. Για τους κατοίκους αυτής της περιοχής η ελιά είναι διατροφή, θρησκεία , ομορφιά και υγεία. Το ελαιόλαδο τρέφει, συντηρεί, προστατεύει, τονώνει, θεραπεύει, εμπνέει.

Κατάγεται από τη Μικρά Ασία. Καλλιεργήθηκε στην Κρήτη πριν από 3.000 χρόνια και υπήρξε σύμβολο των Ολυμπιακών Ιδεωδών, της Ειρήνης, της Σοφίας και της Νίκης. Ήταν το μοναδικό βραβείο που έπαιρνε ο Ολυμπιονίκης, ο «κότινος».

Η ελιά έχει πολύ σημαντικό ρόλο στη μυθολογία και τις θρησκείες πολλών πολιτισμών, μέσα από το πέρασμα των χρόνων. Το δέντρο της ελιάς ήταν το ιερό δέντρο της πόλης της Αθήνας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η θεά Αθηνά πρόσφερε την ελιά, σύμβολο γονιμότητας, σαν δώρο στους Αθηναίους, για να κερδίσει την εύνοιά τους στον ανταγωνισμό της με το θεό Ποσειδώνα, σχετικά με το ποιος θα έδινε το όνομά του στην πόλη. Το κλαδί ελιάς, που κρατούσε ένα περιστέρι, ήταν για τον Νώε ο οιωνός ότι η ανθρώπινη ζωή θα ξανάρχιζε στη γη, μετά τον βιβλικό κατακλυσμό.

Υπάρχουν διάφορα Έθιμα και Παραδόσεις που αναφέρουν ότι η ελιά και το ελαιόλαδο είναι ευεργετικά για την ψυχή και το πνεύμα και αρκετά από αυτά διατηρούνται σαν μέρος της παράδοσης και της κουλτούρας πολλών λαών. Σε αυτές αναφέρεται το ελαιόλαδο σαν μέσο που εξαγνίζει το κακό. Σε αρκετές αγροτικές περιοχές της Μεσογείου, οι άνθρωποι πετούν λάδι στο έδαφος για να έχουν καλή σοδειά ή για να ευχαριστήσουν για την καλή σοδειά που είχαν. Στο Χριστιανισμό, κατά το Μυστήριο της Βάπτισης, ο ιερέας σχηματίζει το Σταυρό στο μέτωπο του βαπτιζόμενου, με λάδι.

Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής, πίστευε στις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου. Αναφερόταν σε αυτό σαν την «ιδανική θεραπεία». Οι αρχαίοι Έλληνες θεραπευτές χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο για να επουλώσουν πληγές, για να θεραπεύσουν την αϋπνία, τη ναυτία, τη χολέρα.
Επίσης το χρησιμοποιούσαν για να ενυδατώσουν και να μαλακώσουν το δέρμα τους ή το έβαζαν στα μαλλιά τους για να είναι υγιή και λαμπερά. Οι σύγχρονοι επιστήμονες πιστεύουν ότι βοηθά τις λειτουργίες του εγκεφάλου, των εσωτερικών μας οργάνων και ιδιαίτερα της καρδιάς, αφού τα στοιχεία του ελαιόλαδου προλαβαίνουν και παίρνουν τη θέση από τα βλαβερά ζωικά λίπη, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη συγκέντρωση λίπους στη καρδιά και οδηγούν στο έμφραγμα.

Αυτή η μακρόχρονη παρουσία της ελιάς και του ελαιόλαδου στη ζωή των λαών αποτυπώνεται γλαφυρά μέσα από τις σελίδες των βιβλίων που ακολουθούν.

Ωδή στην Ελιά

Το βιβλίο «Ωδή στην Ελιά» παρουσιάζει εικοσιπέντε συνεργασίες επιστημόνων μέσα από το πρίσμα της αρχαιολογίας, της ιστορίας, της λαογραφίας και με εφαλτήριο τη βιωματική μνήμη των ανθρώπων. Πρόκειται για έναν συλλογικό τόμο του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας με την Ακαδημία Αθηνών.

Η Ελιά : Ογδόντα έξι κείμενα για ένα δέντρο

Πρόκειται για μια ανθολογία που περιλαμβάνει κείμενα για την ελιά γραμμένα από την πένα μεγάλων προσωπικοτήτων όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Λορέντζος Μαβίλης, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Όμηρος, ο Λυσίας, ο Πίνδαρος, ο Ηρόδοτος και άλλοι πολλοί.

Επιμέλεια κειμένου: Λογγίνου Δήμητρα

Εικόνα: Πίνακας του Van Gogh με θέμα την Ελιά.