Το φινάλε του δράματος: Η κάθαρση της ψυχής!

Κάπως έτσι δε δρουν μέσα μας τα βιβλία και οι ταινίες;

Τί είναι δράμα; Η διαδικασία του δράματος στην αρχαιότητα, όπως και το αρχαίο θέατρο με τη μορφή που είχε, αποτελούν ακόμα και σήμερα το θεμέλιο της τέχνης είτε μιλάμε για συγγραφή, για σενάριο ή για σκηνοθεσία, ακόμα και για το τραγούδι. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να σκαλίσει κανείς την τότε διαδικασία. Ας δούμε όμως τα σημαντικά στοιχεία που συνέβαλαν στην ολοκλήρωση της..

Κατά τον Αριστοτέλη η ποίηση γενικά είναι μίμηση. Δεν πρέπει όμως να θεωρούμε τη μίμηση αυτή πιστή και δουλική αντιγραφή της πραγματικότητας, αλλά ελεύθερη δημιουργία και σύνθεση των στοιχείων της πραγματικότητας με τάση προς εξιδανίκευση. Ειδικότερα η τραγωδία είναι μίμηση σοβαρής πράξεως, που έχει αρχή, μέση και τέλος. Επίσης κάποια έκταση, μέγεθος ευσύνοπτο. Η μίμηση γίνεται με ηδυσμένο λόγο, που χωρίζεται δηλαδή σε ρυθμό, αρμονία και μελωδία.

Η τραγωδία διεγείρει στην ψυχή των θεατών τον έλεο και τον φόβο. Ο θεατής βλέποντας τον ήρωα να πάσχει -που συνήθως έχει υψηλά και ευγενή αισθήματα, αλλά συντρίβεται από κάποιο σφάλμα ή αμαρτία- αισθάνεται ζωηρή συμπάθεια προς αυτόν και ανησυχία για την τύχη του. Κυρίως προκαλούνταν η συμπάθεια του θεατή προς τα πρόσωπα του έργου, που έφτανε ως τα δάκρυα και την ανησυχία. Στο τέλος όμως έρχεται η κάθαρση. Ο ποιητής με την τέχνη του δίνει τέτοια τροπή στην εξέλιξη του μύθου και τέτοια λύση στο δράμα που ο ήρωας πέφτει με αξιοπρέπεια και υποκύπτει στους νόμους της ηθικής τάξεως. Η ψυχή του θεατή που έχει συγκλονιστεί από τον έλεο και τον φόβο, καθαίρεται από τα παθήματα αυτά με τη δοκιμασία που πέρασε, ανακουφίζεται και καταπραΰνεται.

Αξιοσημείωτα στοιχεία που αξίζει να δούμε:

-Τρία ήταν τα είδη του δράματος: Η τραγωδία, το σατυρικό δράμα και η κωμωδία. Η τραγωδία είναι το σοβαρό, σεμνό και μεγαλόπρεπο δράμα. Το σατυρικό δράμα που είχε εξωτερικά τη μορφή της τραγωδίας, αλλά η θεματολογία του παρουσιαζόταν μέσω φαιδρής όψης. Προκαλείτο το γέλιο, αλλά δε σατίριζε. Η κωμωδία όμως καυτηρίαζε, σατίριζε με τρόπο αυστηρό και αμείλικτο πρόσωπα και πράγματα από τη σύγχρονη ζωή καταστάσεις πολιτικές και κοινωνικές.

-Το σατυρικό δράμα δεν προκύπτει από τη σάτιρα! Αλλά από τους Σατύρους, οι οποίοι ήταν δαίμονες των δασών, προσωποποίηση της βλάστησης και της ελεύθερης γενέσεως και αναπτύξεως στη φύση. Επειδή τους φαντάζονταν με πυκνό τρίχωμα και ζωηρούς, εύθυμους και ασυγκράτητους, τους έλεγαν και τράγους!

-Τη λυρική καταγωγή της τραγωδίας δείχνει το όνομά της. Στην αρχή ήταν τράγων ωδή, δηλαδή άσμα Χορού μεταμφιεσμένου σε Σατύρους.

-Η καταγωγή της τραγωδίας έχει να κάνει και με τον διθύραμβο, ο οποίος ήταν ύμνος αφιερωμένος στον Διόνυσο. Αυτό είναι το άσμα, το οποίο οι θιασώτες του θεού τραγουδούσαν, με συνοδεία αυλού, στις εορτές του θεού σε κατάσταση ένθεης μανίας και έξαλλου ενθουσιασμού.

-Το δράμα ήταν έργο ποιητικό, δηλαδή λογοτεχνικό. Οι αρχαίοι το ονόμασαν δράμα από το δράω-δρω=πράττω, γιατί για αυτούς ήταν κάτι το δρώμενο, δηλαδή πράξη και μάλιστα, ιεροπραξία, ιεροτελεστία.

-Η παρουσίαση των έργων είχε θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά και ανταγωνιστικό. Συνήθως οι εκδηλώσεις ήταν τριήμερες και μετά το τέλος τους οι δέκα κριτές αποφάσιζαν για τον τραγικό ή κωμικό ποιητή που θα κέρδιζε τη μάχη. Το βραβείο ήταν ένα απλό στεφάνι κισσού, αλλά η δόξα μεγάλη. Οι πιο γνωστοί δημιουργοί ήταν ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης και ο Αριστοφάνης, των οποίων έργα σώζονται μέχρι σήμερα και για αυτό ίσως γνωρίζουμε αυτούς επί το πλείστον.

-Οι υποκριτές φορούσαν κοθόρνους, υποδήματα με ψηλά καττύματα και διάφορα παραγεμίσματα κάτω από τα ενδύματά τους, ώστε να φαίνονται πιο μεγαλόσωμοι, όπως ο λαός φανταζόταν τους ήρωες.

-Φορούσαν και προσωπεία. Ήταν σα μεγάλες μάσκες με μεγάλα ανοίγματα στα μάτια και το στόμα και τα γυναικεία πρόσωπα υποδύονταν άνδρες.

-Ο χορός αντιπροσώπευε τη φωνή του λαού ή τον άλλο εαυτό του ήρωα και τον προειδοποιούσε.

Μιλάμε για την τέχνη του 5ου π.Χ. αιώνα. Σήμερα, στον 21ο αιώνα είναι ακόμα πολύ δυνατές οι θεωρίες του τότε ειδικά για όσους καταπιάνονται με τη λογοτεχνία και το θέατρο.

Πηγή: Κείμενα αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. ΟΕΔΒ.