Ο Πολιτισμός του χτες, του σήμερα, του αύριο

Γράφει η Δήμητρα Λογγίνου

Αν προσπαθήσουμε να αποσαφηνίσουμε το τι είναι ο πολιτισμός, σίγουρα η απάντηση δεν είναι μονοδιάστατη και ακόμη πιο σίγουρα, χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη πολυσημία. Κάποιοι ίσως να ερμηνεύσουν την έννοια στη βάση ενός πολιτισμικού σχετικισμού, ενώ άλλοι μπορεί να την προσεγγίσουν με όρους εθνοκεντρικούς.

Πράγματι, μέσα στο διάβα των αιώνων η σημασία της λέξης όχι μόνο λαμβάνει ποικίλες ερμηνείες αλλά και διαμορφώνει συνειδήσεις. Την περίοδο της αναγέννησης, ταυτίζεται με την ευπρέπεια και τους «καλούς τρόπους». Την εποχή του διαφωτισμού αποτελεί μια διαδικασία προοδευτικής τελειοποίησης των ηθών και των θεσμών. Στις μοντέρνες κοινωνίες γίνεται συνώνυμη με την επιστημονική – τεχνολογική πρόοδο και τα αρνητικά επιτεύγματα της βιομηχανικής επανάστασης και τέλος, στην ιδιοσυγκρασία του σύγχρονου κόσμου εκφράζει το σύνολο ανθρώπινης δημιουργίας σε πνευματικό και υλικό επίπεδο.

Από την άλλη μεριά, στη Γερμανία του δέκατου εβδόμου αιώνα, εμφανίζεται η έννοια της κουλτούρας καθώς οι αστοί διανοούμενοι καταφέρνουν να ταυτίσουν την κοινωνική τους θέση με το ιδεώδες της παιδείας και της μόρφωσης, ασκώντας δριμύτατη κριτική στην υποκριτική ευγένεια των αριστοκρατών. Ένα αιώνα αργότερα, η κουλτούρα προσδιορίζεται μέσα από τα ήθη και τα έθιμα των λαών. Στα θεμέλια του δέκατου ενάτου αιώνα χωρίζεται σε υψηλή, αφού θεωρείται το σύνολο των καλλιτεχνικών και πνευματικών επιτευγμάτων το οποίο συχνά παρουσιάζει ένα φετιχιστικό χαρακτήρα και μαζική, δηλαδή είναι το υποπροϊόν που προσεγγίζεται μέσα από συντηρητικές, αριστερές και πλουραλιστικές αντιλήψεις. Έτσι φτάνουμε στο σήμερα. όπου η έννοια της κουλτούρας φαίνεται να ταυτίζεται με αυτή του πολιτισμού.

Αν για κάτι θα μείνει στην ιστορία η εποχή μας και θα μνημονεύεται από τις μελλούμενες γενιές ως άξια, αυτό σίγουρα θα είναι το ότι η περίοδος που διατρέχουμε είναι η περίοδος της σύγκλισης των μεγάλων αντιθέσεων. Διανύουμε τον αιώνα της συμπερίληψης και της ολιστικής αντίληψης των ζητημάτων και διασχίζουμε τα κύματα του χρόνου μέσα από μία πειραματική διαδικασία ένωσης των πάντων κάτω από μία ομπρέλα, την ομπρέλα του πολιτισμού.

Φωτογραφία: Δήμητρα Λογγίνου