Φιλοσοφία. Μια καλή μας φίλη

Ο πλανήτης περνάει κρίση. Μαζί του και ο άνθρωπος. Αναπόφευκτα. Οικονομική, κλιματική, κοινωνική, συναισθηματική. Η φιλοσοφία που έχει αναπτυχθεί ανά τους αιώνες είναι, όμως, δίπλα μας. Η φιλοσοφία; Ναι. Αυτή, που έχει σκάψει βαθιά στην ψυχή του κάθε φιλόσοφου κι έχει ανασύρει πολλές και χρήσιμες συμβουλές για τον άνθρωπο, είναι δίπλα μας όποτε τη χρειαστούμε για να μας εμψυχώνει με τις θεωρίες και τα παραδείγματά της.

Για να σας αποδείξω πόσο καλή μας φίλη μπορεί να γίνει η φιλοσοφία και εν έτει 2019, θα κάνουμε ένα μεγάλο ταξίδι – πολύ μακριά στο χρόνο και θα συναντήσουμε τον Πλάτωνα, ο οποίος μέσα από την ιδανική του “Πολιτεία” μας διηγείται μια ιστορία για ένα σκοτεινό σπήλαιο. Μέσα σε αυτό ζούσε μια ομάδα ατόμων αλυσοδεμένων σε όλη τους τη ζωή και το μόνο που έβλεπαν ήταν οι σκιές τους που αντανακλούσαν από το φως μιας φωτιάς.

Έτσι ζούσαν την καθημερινότητά τους γιατί έτσι πίστευαν ότι είναι η πραγματικότητά τους. Η άγνοιά τους σε συνδυασμό με την έλλειψη παιδείας, τους κρατούσε δέσμιους σε μια ψευδαίσθηση και δεν τους άφηνε να αναζητήσουν την πραγματικότητα. Οι κατά τον Πλάτωνα φιλόσοφοι, που ελευθέρωσαν τον νου και τις σκέψεις τους, κατάφεραν να βγουν από τη σπηλιά και να αντικρίσουν για πρώτη φορά… τον ήλιο! Γνωρίζοντας λοιπόν πλέον την αλήθεια, οι φιλόσοφοι δυσκολεύονταν να επανέλθουν στη σπηλιά αφού κανείς δε θα τους πίστευε.

Αυτή είναι η ιστορία του σπηλαίου του Πλάτωνα, για την υπεράσπιση της παιδείας και ενάντια στην καταδυνάστευση της εξουσίας. Για καθέναν από εμάς σήμερα, θα σημαίνει κάτι διαφορετικό. Για άλλους θα μπορούσε να είναι ευεργετική, και για άλλους όχι. Όπως συμβαίνει και με την ποίηση. Κάποιος ποιητής μας καλύπτει και μας εκφράζει, και άλλος όχι.

Δεν γράφω αυτό το κείμενο για να κάνω την οποιαδήποτε ανάλυση στο μύθο του σπηλαίου. Ελπίζω, όμως, κάποιος που το διαβάζει για πρώτη φορά να παίρνει το θάρρος να κοιτάξει τον στόχο του, να μην προσκολλάται στο ψέμα, (φυσικά θα πρέπει πρώτα να είναι ικανός να το αντιληφθεί) και τελικά να μπορέσει να βρει τον πολυπόθητο ήλιο! Και πόσο μοιάζει όλο αυτό με τις ταινίες “The Matrix” και “The Truman Show”;

Τα παραπάνω είναι βέβαια πράγματα δύσκολα στην πράξη, αλλά ακόμα κι έτσι παραμένουν χρήσιμα για το μυαλό. Φυσικά έχουν πάμπολλες διακλαδώσεις στους φιλοσοφικούς κύκλους και έχει μεγάλη σημασία το ιστορικό, κοινωνικό και επιστημονικό πλαίσιο κατά το οποίο πήραν μορφή. Εδώ, όμως, θα εστιάσουμε σε αποσπασματικές σκέψεις των φιλοσόφων που θα μπορούσαν να σταθούν πλάι μας και να μας γεμίσουν αισιοδοξία!

Συνεχίζοντας το μικρό μας ταξίδι, θα συναντήσουμε τον Σκωτσέζο φιλόσοφο Ντέιβιντ Χιουμ. Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ, είναι η άποψή του για τη σχέση αιτίου αιτιατού. Ο άνθρωπος από ένα επαναλαμβανόμενο αίτιο μαθαίνει να δέχεται το αιτιατό ως δεδομένο και αναμενόμενο. Για παράδειγμα, η ομοιομορφία της φύσης: Δεχόμαστε ότι οι κανονικότητές της που έχουν ως τώρα παρατηρηθεί θα ισχύουν και στο μέλλον, δηλαδή ότι το παρελθόν θα είναι πάντα όμοιο με το μέλλον.

Ο ήλιος ανατέλλει κάθε μέρα. Πώς όμως θα μπορούσαμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί και αύριο, μόνο και μόνο επειδή έχει συμβεί στη ζωή μας ως τώρα; Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι το να αφήνουμε το μυαλό μας να συνηθίζει τις καταστάσεις και να μην κάνει κάτι να τις αλλάζει, είναι μια πλάνη.

Τελειώνοντας, θα κλείσω με ένα απόσπασμα από την Ωδή 1.11 του Ρωμαίου λυρικού ποιητή Ορατίου που έχει καθιερώσει το γνωστό σε όλους μας “Carpe Diem” και ίσως έτσι θα μπορέσετε να ερμηνεύσετε καλύτερα τα παραπάνω:
“Να είσαι σοφή, στράγγισε το κρασί, μίκρυνε τις μακρινές σου προσδοκίες σε μια μικρή περίοδο.
Ενώ μιλάμε ο φθονερός χρόνος έχει ήδη πετάξει.
Άδραξε την ημέρα, εμπιστευόμενη όσο το δυνατόν λιγότερο το μέλλον”.
Γράφει η Γεωργία Παρασκευά. Πηγή: globalist.gr