Ελία Καζάν. Το ταλέντο και η προδοσία

Ο Ελία Καζάν γεννήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου του 1909 και πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 2003, ήταν Έλληνας σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηματογράφου με καριέρα στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.

 

Το κανονικό του όνομα ήταν Ηλίας Καζαντζόγλου. Τα έργα του είναι πολλά και τα περισσότερα έχουν βραβευθεί. Ανάμεσά τους “Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν” (1945), “Το μεγάλο κατηγορώ” (1946), “Συμφωνία Κυρίων” (1947), “Λεωφορείον ο πόθος” (1951), “Βίβα Ζαπάτα” (1952), “Το λιμάνι της αγωνίας” (1954), “Ένα πρόσωπο στο πλήθος (1957), “Λάσπη στ’ αστέρια” (1960), “ο Θάνατος του Εμποράκου”, “Ανατολικά της Εδέμ”,το “Αμέρικα, Αμέρικα” και “Λυσσασμένη Γάτα”. Το 1999 η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου του απένειμε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο του έργου του.

 

 

Περισσότερο από καθετί, η ικανότητα του Καζάν στον χειρισμό των ηθοποιών είναι που σήμερα του έχει χαρίσει μια θέση ανάμεσα στους κορυφαίους του αμερικανικού κινηματογράφου και θεάτρου. Ως ηθοποιός άλλωστε ξεκίνησε την καριέρα του, σπουδάζοντας κοντά στον Λι Στράσμπεργκ στο Group Theatre της Νέας Υόρκης. Πριν από την επιτυχημένη σκηνοθετική πορεία του στο Μπρόντγουεϊ ­ όπου έγινε ο “ειδικός” των θεατρικών έργων του Τενεσί Γουίλιαμς και του Αρθουρ Μίλερ ­ έπαιξε ο ίδιος σε πολλά θεατρικά έργα, ανάμεσα στα οποία αρκετά του φίλου του Κλίφορντ Οντέτς (“Paradise Lost”, “Waiting for Lefty”). Τα ονόματα του Οντέτς και του Μίλερ βρίσκονταν ανάμεσα σ’ εκείνα που αργότερα κατέδωσε ο Καζάν στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων. Επαιξε και σε δύο κινηματογραφικές ταινίες, “City of Conquest” (1940) και “Blues in the Night” (1941).

 

Ο Καζάν γνώριζε τις αδυναμίες αλλά και τις δυνατότητες του ηθοποιού. Ηταν ένα επάγγελμα που τον ενδιέφερε και που το πονούσε. Το απέδειξε όταν το 1948 ίδρυσε το Actors’ Studio, σχολή υποκριτικής, στη Νέα Υόρκη, που έκανε περισσότερο προσιτή τη μέθοδο Στανισλάφσκι στους Αμερικανούς.

Από τους “ηθοποιούς του”, 21 έχουν προταθεί για Οσκαρ, εννέα το έχουν κερδίσει. Βοήθησε την κινηματογραφική καριέρα του Μάρλον Μπράντο, του Τζέιμς Ντιν, της Κάρολ Μπέικερκαι του Γουόρεν Μπίτι. Κοντά του, λιγότερο επιτυχημένοι ηθοποιοί ,όπως ο Τζέιμς Νταν, η Νάταλι Γουντ, η Ντόροθι Μακ Γκουάιαρ και η Εύα Μαρί Σεντ, πέτυχαν τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του. Οι ταινίες του επηρέασαν την αισθητική πολλών νεότερων σκηνοθετών, ­ κυρίως από την Ανατολική Ακτή ­, όπως ο Σίντνεϊ Λιούμετ, ο Τζον Κασσαβέτης, ο Μάρτιν Σκορσέζε, ακόμη και ο Γούντι Αλεν.

Η προδοσία συνεργατών και φίλων στο όνομα της καριέρας

Ο Ελία Καζάν κατηγορήθηκε ως προδότης, αλλά διακρίθηκε όσο ελάχιστοι. Κέρδισε πολλά βραβεία και τον τίτλο του σκηνοθέτη ηθοποιών. Σε αρκετούς προκαλεί απέχθεια, αλλά ελάχιστοι αμφισβητούν το ταλέντο του.

Ηταν 10 Απριλίου του 1952. Ο Καζάν καταδίδει στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών οκτώ ονόματα συναδέλφων του που κάποτε υπήρξαν, όπως ο ίδιος, μέλη του κομμουνιστικού κόμματος. Τα ονόματα που κατέδωσε ήταν ήδη γνωστά στα μέλη της επιτροπής. Αυτό όμως δεν αίρει το γεγονός ότι με τη στάση αυτή φάνηκε πως υποστήριζε τη δράση της και τους είχε “με το μέρος του” για την ελεύθερη και ανενόχλητη άνοδο της καριέρα του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν είχε καταδώσει τον Αριστερό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν ως Κομμουνιστή, με αποτέλεσμα ο τελευταίος να καταφύγει τελικά στην Ευρώπη.

Ο Ελία Καζάν είχε ιδιαίτερη αδυναμία στον Μάνο Χατζιδάκη και στον Παντελή Βούλγαρη.

 

Πηγές: Βικιπαιδεία, Το Βήμα