Η τέχνη που γεννήθηκε από την σημερινή μέρα

Ημέρα μνήμης η σημερινή για την Ελλάδα, μία ημέρα που μας θυμίζει τα αγαθά της Ελευθερίας και τι είμαστε διατεθειμένοι να χάσουμε σαν άνθρωποι, για να τα αποκτήσουμε. Από το site της Wikipedia:

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν μαζική και δυναμική εκδήλωση της λαϊκής αντίθεσης στο καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών που έλαβε μέρος στην ελληνική επικράτεια τον Νοέμβριο του 1973. Η εξέγερση ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου με κατάληψη του Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών από φοιτητές και σπουδαστές και η οποία κλιμακώθηκε σε αντιχουντική εξέγερση, καταλήγωντας σε αιματοχυσία το πρωί της 17ης Νοεμβρίου, ύστερα από μια σειρά γεγονότων αρχής γενομένης με την είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του Πολυτεχνείου και την επαναφορά σε ισχύ του σχετικού στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις και την κυκλοφορία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Όμως αυτή η μέρα, πως επηρέσε τους καλλιτέχνες εκείνης της γενιάς – και των επόμενων?

Η μουσική, τρόπος μεταφοράς συναισθημάτων για το τι διαδραματίστηκε εκείνη την ημέρα, αλλά και τις επόμενες, αποτυπώθηκε στο πεντάγραμμο από τους μεγαλύτερους συνθέτες της εποχής και ερμηνεύτηκε με πάθος από ερμηνευτές όλου του φάσματος της μουσικής.

Δύο από τα σημαντικότερα τραγούδια, τα οποία ερμηνεύτηκαν για την ημέρα αυτή:

• Το Γελαστό Παιδί, μελοποιημένο ποίημα του Brendan Behan (για τον Ιρλανδό επαναστάτη Michael Collins), μεταφρασμένο από τον Βασίλη Ρώτα, με μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Η ερμηνεία είναι της Μαρίας Φαραντούρη.

• Οι Πρώτοι Νεκροί (Πάλης Ξεκίνημα). Σε μουσική, αλλά και ερμηνεία του Μίκη Θεοδωράκη (με την συνοδεία της Μαρίας Φαραντούρη), και στίχους Αλέκου Παναγούλη.

Πολλά ποιήματα γράφτηκαν για την ημέρα αυτή, από γνωστούς αλλά και άγνωστους καλλιτέχνες που θέλησαν με αυτό τον τρόπο να τιμήσουν αυτούς που έδωσαν τη ζωή του για να αποτάξουμε από πάνω μας τον ζυγό της χούντας.

Δύο από τα “άπειρα” ποιήματα που υπάρχουν καταγράφονται εδώ:

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἑφτὰ χρόνια ἔκαναν πὼς δὲν εἶχαν πάρει χαμπάρι
καὶ μία ὡραία πρωία μεσοῦντος κάποιου Ἰουλίου
βγῆκαν στὶς πλατεῖες μὲ σημαιάκια κραυγάζοντας «δῶστε τὴ χούντα στὸ λαό».

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ μὲ καταλερωμένη τὴ φωλιὰ
πασχίζουν τώρα νὰ βροῦν λεκέδες στὴ δική σου.

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ σοῦ κλείναν τὴν πόρτα
μὴν τυχὸν καὶ τοὺς δώσεις κουπόνια καὶ τώρα
τοὺς βλέπεις στὸ Πολυτεχνεῖο νὰ καταθέτουν γαρίφαλα καὶ νὰ δακρύζουν.

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ γέμιζαν τὶς ταβέρνες
καὶ τὰ σπάζαν στὰ μπουζούκια κάθε βράδυ καὶ τώρα τὰ ξανασπάζουν
ὅταν τοὺς πιάνει τὸ μεράκι τῆς Φαραντούρη καὶ ἔχουν καὶ «ἀπόψεις».

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἄλλαζαν πεζοδρόμιο ὅταν σὲ συναντοῦσαν
καὶ τώρα σὲ λοιδοροῦν γιατὶ, λέει, δὲν βαδίζεις ἴσιο δρόμο.

Φοβᾶμαι, φοβᾶμαι πολλοὺς ἀνθρώπους.

Φέτος φοβήθηκα ἀκόμη περισσότερο.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ

Μικρός τύμβος (Πολυτεχνείο)

Β’ τόμος των Απάντων, ενότητα “Παραλειπόμενα”

Δίχως τουφέκι και σπαθί, με τον ήλιο στο μέτωπο,

υπήρξατε ήρωες και ποιητές μαζί. Είστε το Ποίημα.

Απλώνοντας το χέρι μου δεν φτάνει ως εκεί

που ωραία λουλούδια τις μορφές σας

Λιτανεύει ο αέρας της αρετής. Ω παιδιά μου,

Μπροστά σ' αυτό το ποίημα μετράει μόνο η σιωπή.

Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει στο πολιτικό ντοκιμαντέρ του Νίκου Κούνδουρου «Τα τραγούδια της φωτιάς» (Songs of fire. Η ταινία αποτυπώνει με γλαφυρότητα και συνέπεια το κλίμα που επικρατούσε, μετά την πτώση της Χούντας. Γυρίστηκε, με αφορμή και επίκεντρο τη μαγνητοσκόπηση δύο πολύ σημαντικών συναυλιών το 74, αυτής που έγινε στο Στάδιο Καραϊσκάκη με το Μίκη Θεοδωράκη και αυτής που έγινε στο γήπεδο του Παναθηναϊκού στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας με το Γιάννη Μαρκόπουλο, αμέσως μετά την πτώση της Χούντας (Ιούλιος 1974) καθώς επίσης και τις άλλες μαζικές εκδηλώσεις που έγιναν στην Αθήνα το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς για την πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου.

Υπάρχει τέραστιο απόθεμα υλικού για όποιον ενδιαφέρεται να διάβασει αρχικά τι σημαίνει αυτή η ημέρα για την Ελλάδα και περαιτέρω να ακούσει και να “νίωσει” πως επηρέασε τους καλλίτεχνες του τόπου μας. Σε αυτό το άρθρο δεν ξύσαμε καν την κορυφή του παγόβουνου της 17ής Νοέμβρη.